12

SALT GALATA

Bankalar Caddesi üzerinde 11-13 numarada yer alan ve ihtişamıyla dikkat çeken ikiz binanın bir tarafında SALT Galata, diğer tarafında TC Merkez Bankası İstanbul Şubesi yer alıyor. 1892’de açılan ve mimar Alexandre Vallaury tarafından tasarlanan binanın caddeye bakan, kabartma figürlerle bezeli cephesi yeni-klasik, Haliç’e bakan cumbalı pencereli cephesi ise oryantalist bir üsluba sahip. İki cephe arasındaki bu farklılık, bankanın Batı ve Doğu arasındaki konumunu simgeliyor. Sol bina, 1999 başına kadar Osmanlı Bankası’nın genel müdürlük binası olarak kullanıldı, 2000’den itibaren giriş katında Garanti Bankası şube ve bölge müdürlüklerine, üst katlarında ise Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi’ne ev sahipliği yaptı. 2011’den bugüne de SALT Galata olarak faaliyet gösteriyor. Sağ bina ise 1925’e kadar Tütün Rejisi, 1925-1934 arası Tütün İnhisarı İdaresi ve 1934’ten bugüne de Merkez Bankası İstanbul Şubesi olarak kullanılıyor.

Garanti Bankası bünyesinde faaliyet gösteren Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi, Osmanlı Bankası Müzesi ve Garanti Galeri’nin 2011’de SALT adı altında özerk bir kurum olarak yapılandırılmasıyla birlikte sol bina restore edilip SALT Galata olarak açıldı. Aynı anda İstiklal Caddesi üzerinde yer alan SALT Beyoğlu da faaliyete geçti fakat birtakım mekânsal düzenlemelerden dolayı Aralık 2015’te kapandı ve tekrar Nisan 2018’de açıldı.

SALT Galata, kütüphanesi ve arşivi ile basılı ve dijital kaynakları erişime açan SALT Araştırma, 219 kişi kapasiteli Oditoryum, yeniden tasarlanan Osmanlı Bankası Müzesi, çok sayıda katılımcıyla çalışmaya elverişli atölyeler, arşiv malzemelerini gün ışığına çıkaran Açık Arşiv, kafe ve restoran, dükkân ve sergi alanları içeriyor. 2017’de Osmanlı Bankası Müzesi, artan talebi karşılamak için kütüphane alanına dahil edildi ve burada sergilenenler dijitalleştirilip katlara dağıtıldı.

Bank-ı Osmanî-i Şahane, 1856’da İngiliz sermayesiyle kurulan Ottoman Bank’in İngiliz ortakları, şirkete yeni katılan Fransız ortaklar ve Osmanlı makamları tarafından imzalanan sözleşmeyle 1863’te kuruldu ve uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğu’nun devlet bankası ve hazinedarı olarak görev yaptı. İmparatorluk genelinde birçok altyapı yatırımını destekleyen banka, Düyun-ı Umumiye İdaresi’nin 1881’deki kuruluşunda aktif rol almıştı. Sonraki yıllarda ise yatırım bankacılığına yöneldi ve bir ticari banka kimliğine bürünmeye başladı. 1910 itibariyle şubelerini çoğaltmaya başlayarak piyasayla ilişkilerini artırdı ve kendisine önemli bir yer edindi.

Bankanın faaliyetleri 1. Dünya Savaşı’ndan fazlasıyla etkilendi. Çünkü Osmanlıların savaşa girmesiyle, Fransa ve İngiltere’nin gözünde “düşman kuruluş” niteliği kazanmıştı. Osmanlı İmparatorluğu tarafından da İngiliz ve Fransız sermayesi sebebiyle aynı derecede güvenilmez kabul ediliyordu. Bu dönemde Fransız ve İngiliz müdürlerin görevlerini bırakması ve para basma imtiyazından vazgeçilmesi şartıyla, bankanın faaliyetlerine devam etmesine izin verildi.

1969’da ana sermayedar Grup Paribas’ın isteği doğrultusunda Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’daki şubelerini Grindlays Bank’e devreden Osmanlı Bankası, bu tarihten itibaren yalnızca Türkiye sınırları içinde hizmet vermeye başladı. 1993’te anonim şirket statüsüyle yeniden yapılanan bankanın hisseleri, 1996’da Garanti Bankası’na ait Clover Investments tarafından satın alındı ve Osmanlı Bankası Doğuş Grubu’na katıldı. 2001’de Doğuş Grubu bünyesindeki Körfezbank ile birleşen Osmanlı Bankası, aynı senenin sonunda asıl hissedarı Garanti Bankası’nın bünyesine dahil oldu.